Năm

Bách khoa toàn thư cởi Wikipedia

Năm (âm Hán-Việt: Niên, chữ Hán: 年) thông thường được xem là khoảng chừng thời hạn Trái Đất con quay hoàn thành một vòng xung quanh Mặt Trời. Đối với cùng một người xem bên trên Trái Đất, điều này ứng với mức thời hạn Mặt Trời hoàn thành xong một vòng xoay dọc từ hoàng đạo.

Trong thiên văn học tập, năm Julius là 1 trong những đơn vị chức năng thời hạn, khái niệm là 365,25 ngày x 86.400 giây/ngày của hệ SI (không với giây nhuận).^[1]

Do chừng nghiêng trục của Trái Đất, quy trình 1 năm tận mắt chứng kiến sự thay cho thay đổi tuần tự động của từng mùa, được lưu lại vày những thay cho thay đổi về không khí, những giờ buổi ngày, thảm thực vật và kĩ năng sinh đẻ của bọn chúng. Tại vùng ôn đới và không ở gần địa rất rất, thông thường với tứ mùa được công nhận: xuân, hạ, thu và sầm uất, về mặt mày thiên văn được lưu lại vày những điểm xuân phân, hạ chí, thu phân và sầm uất chí của lối đi của Mặt Trời, tuy nhiên từng mùa nhiệt độ có tính trễ đối với những tín hiệu thiên văn bên trên. Trong một vài chống nhiệt đới gió mùa và cận nhiệt đới gió mùa chỉ mất 2 mùa: mùa mưa với mùa thô.

Một năm dương lịch là 1 trong những khoảng chừng thời hạn xấp xỉ của chu kỳ luân hồi quy trình của Trái Đất vô một lịch rõ ràng. Một năm vô lịch Gregory (cũng như vô lịch Julius) với 365 ngày (năm thường) hoặc 366 ngày (năm nhuận). Chiều nhiều năm khoảng của năm vô lịch Gregory (hiện đại) là 365,2425 ngày (có tính cho tới những quy tắc năm nhuận cho một thiên niên kỷ).

Từ "năm" cũng rất được dùng một cơ hội từ từ cho những khoảng chừng thời hạn tương quan tuy nhiên rất khác hệt với năm thiên văn hoặc năm dương lịch, ví dụ điển hình giống như những năm theo gót mùa, năm tài chủ yếu hoặc năm học tập, v.v... Theo nghĩa không ngừng mở rộng, năm rất có thể tức là chu kỳ luân hồi quy trình của bất kể hành tinh anh nào: ví dụ, một "năm sao Hỏa" hoặc "năm sao Kim" là thời hạn tuy nhiên sao Hỏa hoặc sao Kim cút đầy đủ một vòng quy trình riêng biệt. Thuật ngữ này cũng rất được vận dụng theo gót nghĩa rộng lớn mênh mông mang đến ngẫu nhiên thời hạn nhiều năm hoặc chu kỳ luân hồi nào là, ví dụ như "Great Year".^[2]

Năm theo gót mùa[sửa | sửa mã nguồn]

Một năm theo gót mùa là thời hạn thân ái tái mét phân phát tiếp tục của một sự khiếu nại theo gót mùa như lũ của một dòng sông, sự di trú của một loại chim, sự đi ra hoa của một loại thực vật, sương giá bán thứ nhất, hoặc những trò đùa thứ nhất dự con kiến của một môn thể thao nào là bại liệt. Tất cả những sự khiếu nại này rất có thể với sự khác lạ rộng lớn vô rộng lớn một mon từ thời điểm năm này sang trọng năm không giống.

Năm dương lịch[sửa | sửa mã nguồn]

Các loại lịch sau đây đều là những lịch tính theo gót hoạt động của Trái Đất xung xung quanh Mặt Trời, hoặc phát biểu cách tiếp theo, 1 năm trong số loại lịch này vày khoảng chừng thời hạn tuy nhiên Trái Đất triển khai được một vòng hoạt động xung quanh Mặt Trời và còn được gọi là dương lịch. Chúng đều phải sở hữu điểm cộng đồng là 1 trong những năm thông thường kéo dãn vày hoặc xấp xỉ 365 ngày, và đôi lúc được không ngừng mở rộng nhằm thăng bằng lịch bằng phương pháp bổ sung cập nhật thêm một ngày dư (được gọi là ngày nhuận) muốn tạo trở thành 1 năm nhuận sau từng một khoảng chừng thời hạn chắc chắn, thông thường là vài ba năm.

Nếu như địa điểm của Trái Đất (hay Mặt Trời) được xem toán tương quan cho tới điểm phân (điểm xuân phân hoặc điểm thu phân) thì tháng ngày chỉ ra rằng mùa (và như vậy nó đồng điệu với xích vĩ của Mặt Trời). Những loại lịch như vậy được gọi là dương lịch chí tuyến. Một năm lịch khoảng của loại lich như vậy là xấp xỉ vày một vài ba dạng của năm chí tuyến (thông thông thường hoặc là năm chí tuyến khoảng hoặc là năm xuân phân).

Lịch Gregory[sửa | sửa mã nguồn]

Một năm vô lịch Gregorius được phân thành 12 mon với 365 ngày. Theo bại liệt, cứ 4 năm thì người tao thêm 1 ngày vô vào cuối tháng Hai, mon Hai kể từ 28 ngày phát triển thành 29 ngày và tạo ra trở thành năm nhuận với 366 ngày. Trước bại liệt lịch Julius quy ước 1 năm với 365,25 ngày, tuy nhiên chừng nhiều năm của năm mặt mày trời là 365,242216 ngày cho nên vì vậy 1 năm theo gót lịch Julius dài ra hơn khoảng chừng 0,0078 ngày đối với năm mặt mày trời (tức là khoảng chừng 11 phút 14 giây).^[3]

Xem thêm: phối đồ với chân váy chữ a ngắn

Lịch Julius[sửa | sửa mã nguồn]

Trong lịch Julius với nhị loại năm: năm "bình thường" bao gồm với 365 ngày và "năm nhuận" là 366 ngày. Có một chu kỳ luân hồi xếp lịch đơn giản và giản dị này là cứ từng tía năm "bình thường" thì theo gót sau là 1 trong những năm nhuận và quy mô này tái diễn mãi mãi tuy nhiên không tồn tại nước ngoài lệ nào là. Do bại liệt, 1 năm Julius khoảng với 365,25 ngày, dẫn theo một vài sơ sót trong công việc tính năm. Trên thực tiễn, 1 năm thời buổi này được xem toán đúng chuẩn rộng lớn theo gót thời hạn tương quan cho tới năm mặt mày trời là 365.24217 ngày.^[4]^[5]

Một số lịch khác[sửa | sửa mã nguồn]

Năm thiên văn[sửa | sửa mã nguồn]

Một năm thiên văn là khoảng chừng thời hạn khoảng nhằm Mặt Trời quay về và một địa điểm khi đối chiếu với những ngôi sao sáng của khung trời. Năm thiên văn thực ra là chu kỳ luân hồi quy trình của Trái Đất. Năm thiên văn tương tự với 365,2564 ngày mặt mày trời trung bình^{[cần dẫn nguồn]}. Năm thiên văn dài ra hơn năm chí tuyến trăng tròn phút và 24 giây.

Ký hiệu[sửa | sửa mã nguồn]

Ký hiệu ISO[sửa | sửa mã nguồn]

Trong phụ lục vấn đề, những tiêu xài chuẩn chỉnh quốc tế ISO 80000-3 lời khuyên chữ viết lách tắt a (tiếng Latin: annus) nhằm thay mặt mang đến 1 năm hoặc 365 hoặc 366 ngày. Trong giờ đồng hồ Anh dùng những kể từ viết lách tắt y, yr (year) mang đến "năm" hoặc ya (year ago) mang đến "năm trước đây".

Các bội số của năm vô màn trình diễn thời hạn quá khứ hoặc tuổi tác thông thường được kí hiệu là:

ka (viết tắt của kiloannus), vày 10³ a, 10³ năm hay 1 ngàn năm.
Ma (viết tắt của megaannus), vày 10⁶ a, 10⁶ năm hay 1 triệu năm.
Ga (viết tắt của gigaannus), vày 10⁹ a, 10⁹ năm hay 1 tỉ năm.
Ta (viết tắt của teraannus), vày 10¹² a, 10¹² năm hay 1 ngàn tỉ năm.^[6]
Pa (viết tắt của petaannus, tách lầm lẫn kí hiệu này với kí hiệu của đơn vị chức năng đo áp suất Pa, viết lách tắt của pascal), vày 10¹⁵ a, 10¹⁵ năm hay 1 triệu tỉ năm.^[7]
Ea (viết tắt của exaannus), vày 10¹⁸ a, 10¹⁸ năm hay 1 tỉ tỉ năm.

Kèm theo gót, nhất là vô văn liệu giờ đồng hồ Anh, rất có thể với chữ viết lách tắt BP (cho before present) tức là "trước đây", "trước ngày nay".^[8]

Các loại năm khác[sửa | sửa mã nguồn]

Năm tài chính[sửa | sửa mã nguồn]

Một năm tài đó là một khoảng chừng thời hạn 12 mon dùng mang đến đo lường report tài chủ yếu thường niên của những công ty và những tổ chức triển khai không giống. Tại nhiều chống pháp luật, những quy tấp tểnh về kế toán tài chính đòi hỏi phải tạo lập report như thế một chuyến từng chục nhị mon, tuy nhiên ko đòi hỏi chục nhị mon tạo ra trở thành 1 năm dương lịch.

Ví dụ, ở Canada và nén Độ năm tài chủ yếu chính thức từ thời điểm ngày 1 mon 4; ở Anh năm tài chủ yếu chính thức từ là một tháng bốn mang đến mục tiêu report thuế công ty lớn và report tài chủ yếu của cơ quan chỉ đạo của chính phủ, tuy nhiên chính thức từ thời điểm ngày 6 tháng bốn cho những mục tiêu tiến công thuế cá thể và giao dịch những quyền lợi của Nhà nước; ở Úc năm tài chủ yếu chính thức từ thời điểm ngày 1 mon 7; trong những lúc bên trên Hoa Kỳ năm tài chủ yếu của cơ quan chỉ đạo của chính phủ liên bang chính thức từ thời điểm ngày 1 mon 10.

Đánh số trật tự những năm[sửa | sửa mã nguồn]

Kỷ vẹn toàn lịch gán số cho từng năm tiếp tục, dùng một điểm tham ô chiếu vô quá khứ thực hiện đầu của thời đại.

Xem thêm: tiểu sử lạnh lùng

Tiêu chuẩn chỉnh viết số năm bên trên toàn toàn cầu là Anno Domini, đôi lúc nó cũng rất được gọi là Common Era. Nó đang được ra mắt vô thế kỷ loại 6 và là khối hệ thống năm được tấp tểnh sẵn được lập đi ra chính thức kể từ cột mốc là ngày sinh của Chúa Giêsu.^[9]

Hệ thống Anno Domini thông thường được viết lách tắt theo gót giờ đồng hồ Latinh là AD mang đến Anno Domini, và CE mang đến "Common Era. Những năm trước đó AD 1 được viết lách tắt là BC mang đến "Before Christ" hoặc BCE thay cho thế mang đến "Before Common Era". Theo phương pháp tính lịch này, ko tồn bên trên "năm không" (năm 0).

Trong những văn bạn dạng giờ đồng hồ Việt, AD ứng với Công vẹn toàn, tức trong thời điểm sau năm 1 TCN (đôi khi được gọi nhằm phân biệt rõ rệt rộng lớn tuy nhiên ko đúng là sau Công nguyên) và được viết lách tắt là công nhân hoặc SCN; BC hoặc BCE ứng với trước Công vẹn toàn và được viết lách tắt là TCN.

Sách tham ô khảo[sửa | sửa mã nguồn]

Fraser, Julius Thomas (1987). Time, the Familiar Stranger . Amherst: Nhà in Đại học tập Massachusetts. ISBN 0870235761. OCLC 15790499.
Whitrow, Gerald James (2003). What is Time?. Oxford: Nhà in Đại học tập Oxford. ISBN 0198607814. OCLC 265440481.

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

^ Hiệp hội Thiên văn Quốc tế "SI units" truy vấn ngày 18 mon hai năm 2010. (Xem bảng 5 và đoạn 5.15.) In lại kể từ George A. Wilkins & Ủy ban IAU 5, "The IAU Style Manual (1989)" (tập tin tưởng PDF) vô IAU Transactions Vol. XXB
^ OED, s.v. "year", entry 2.b.: "transf. Applied to tướng a very long period or cycle (in chronology or mythology, or vaguely in poetic use)."
^ Ziggelaar, A. (1983). "The Papal Bull of 1582 Promulgating a Reform of the Calendar". In Coyne, Hoskin, Pedersen (eds), Gregorian Reform of the Calendar: Proceedings of the Vatican Conference to tướng Commemorate its 400th Anniversary. Vatican City: Pontifical Academy of Sciences, Specolo Vaticano, p. 223
^ Claudius Ptolemy, tr. G. J. Toomer, Ptolemy's Almagest, 1998, Princeton University Press, p. 139. Hipparchus stated that the "solar year... contains 365 days, plus a fraction which is less kêu ca 1/4 by about 1/300th of the sum of one day and night".
^ Introduction to tướng Calendars Lưu trữ 2019-06-13 bên trên Wayback Machine. (ngày 15 mon 5 năm 2013). United States Naval Observatory.
^ P. Belli; và người cùng cơ quan (2007). “Investigation of β decay of ¹¹³Cd”. Phys. Rev. C. 76 (6): 064603. Bibcode:2007PhRvC..76f4603B. doi:10.1103/PhysRevC.76.064603.
^ Testing the physics of nuclear isomers Lưu trữ 2010-04-20 bên trên Wayback Machine Eurekalert (August 2005)
^ F.A. Danevich; và người cùng cơ quan (2003). “α activity of natural tungsten isotopes”. Phys. Rev. C. 67 (1): 014310. arXiv:nucl-ex/0211013. Bibcode:2003PhRvC..67a4310D. doi:10.1103/PhysRevC.67.014310.
^ Richards, E.G. (2013). “Calendars”. Trong Urban, S.E.; Seidelmann, Phường.K. (biên tập). Explanatory Supplement to tướng the Astronomical Almanac (PDF) (ấn bạn dạng 3). Mill Valley, CA: University Science Books. tr. 585, 590. ISBN 978-1-891389-85-6. Bản gốc (PDF) tàng trữ ngày 30 tháng bốn năm 2019. Truy cập ngày 17 mon 10 năm 2019. Richards does not explicitly state Anno Domini is the worldwide standard, but does state on page 585 the Gregorian calendar is used throughout the world for secular purposes; the Gregorian calendar is used with the Anno Domini era.